Dysocjacja – przyczyny, objawy i metody wsparcia terapeutycznego

Czym są zaburzenia dysocjacyjne?

Zaburzenia dysocjacyjne to grupa zaburzeń psychicznych, które są ściśle związane z traumą oraz trudnościami w prawidłowej integracji różnych aspektów świadomości. Osoby cierpiące na dysocjację doświadczają zakłóceń w pamięci, poczuciu własnej tożsamości, percepcji czy kontroli ruchów ciała. Zjawisko dysocjacji pozwala psychice odciąć się od bezpośrednich wrażeń związanych z traumą ale może prowadzić do dalszych problemów w codziennym życiu.

Mechanizm dysocjacji działa jako sposób obrony psychiki przed skrajnym stresem lub traumatycznymi wydarzeniami. Zaburzenia te mogą przybierać różnorodne formy od łagodnych stanów oddzielenia od rzeczywistości po poważne i przewlekłe schorzenia wymagające interwencji terapeutycznej. Jednym z przykładów są zaburzenia dysocjacyjne konwersyjne w których obecność wyraźnego objawu somatycznego takiego jak utrata czucia zmysłowego nie znajduje wyjaśnienia w badaniach medycznych.

Rodzaje zaburzeń dysocjacyjnych

1. Amnezja dysocjacyjna – charakteryzuje się utratą pamięci dotyczącej istotnych wydarzeń, najczęściej związanych z traumą. Pamięć dotycząca codziennych czynności pozostaje zwykle nienaruszona.
2. Fuga dysocjacyjna – osoba nagle opuszcza swoje miejsce zamieszkania, podejmując podróże w nieznane miejsca, często bez świadomości swojego działania i wcześniejszego życia.
3. Osłupienie dysocjacyjne – objawia się znacznie ograniczoną aktywnością ruchową lub całkowitym znieruchomieniem. Pacjent może nie reagować na bodźce zewnętrzne.
4. Trans i opętanie – występuje utrata poczucia tożsamości oraz dezorientacja w otoczeniu. Objawy te są często związane z przekonaniami kulturowymi.
5. Dysocjacyjne zaburzenia ruchu i czucia – pacjent doświadcza porażenia kończyn, zaburzeń mowy (afonia) lub innych trudności somatycznych bez podłoża medycznego, takich jak zaburzenia czucia czy drgawki dysocjacyjne. Dysocjacyjne zaburzenia ruchu mogą również manifestować się jako chwilowe trudności w koordynacji, które wpływają na codzienne funkcjonowanie, pomimo braku fizycznych uszkodzeń.
6. Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (osobowość mnoga) – jest to najrzadsza, ale zarazem najbardziej znana forma dysocjacji. Osoba manifestuje dwie lub więcej odrębnych tożsamości, które mogą mieć różne wspomnienia i cechy. Zjawisko to obejmuje aspekt psychologiczny, związany z podzieleniem świadomości na różne osobowości, co często wynika z traumatycznych doświadczeń. Objawy utrzymujące się przez długi czas mogą mieć charakter przewlekły i znacząco wpływać na funkcjonowanie osoby w codziennym życiu.

Objawy i przyczyny dysocjacji

Objawy zaburzeń dysocjacyjnych

Objawy zaburzeń dysocjacyjnych zależą od ich rodzaju, ale mogą obejmować:

• Utratę pamięci (amnezja) dotyczącej określonych wydarzeń.
• Poczucie oddzielenia od rzeczywistości (depersonalizacja i derealizacja).
• Trudności w funkcjonowaniu społecznym i zawodowym.
• Nieświadome przyjmowanie nowych tożsamości (w przypadku osobowości mnogiej).
• Objawy somatyczne, takie jak paraliż lub zaburzenia mowy.
• Dysocjacyjne znieczulenia, które prowadzą do utraty czucia zmysłowego pomimo braku fizycznej choroby lub dysfunkcji ciała.

Przyczyny

Dysocjacja najczęściej rozwija się jako reakcja na ekstremalne stresujące wydarzenia, takie jak:

• Przemoc fizyczna, psychiczna lub seksualna.
• Traumatyczne przeżycia, np. wypadki, katastrofy czy utrata bliskiej osoby.
• Długotrwały stres w dzieciństwie, zaniedbanie lub brak poczucia bezpieczeństwa.

Mechanizm ten pozwala psychice chronić się przed nadmiarem bólu emocjonalnego, jednak może prowadzić do długotrwałych problemów w funkcjonowaniu. Warto również zwrócić uwagę na aspekt psychologiczny przebiegu zaburzenia, który może objawiać się poprzez zaburzenia lękowe czy trudności w odczuwaniu połączenia z własnym ciałem. Stany dysocjacyjne, choć chwilowe, mogą prowadzić do trwałych konsekwencji, jeżeli nie zostaną odpowiednio zdiagnozowane i leczone.

Leczenie zaburzeń dysocjacyjnych

Psychoterapia

Podstawową metodą leczenia zaburzeń dysocjacyjnych jest psychoterapia, która powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta. Najczęściej stosowane podejścia to:

• Terapia psychodynamiczna – skupia się na odkrywaniu wewnętrznych konfliktów i integracji traumatycznych wspomnień.
• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – pomaga pacjentowi zmienić negatywne wzorce myślenia i radzić sobie z objawami.
• Terapia EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) – szczególnie skuteczna w przetwarzaniu traumatycznych wspomnień.

Leczenie farmakologiczne

W niektórych przypadkach stosuje się farmakoterapię, szczególnie gdy zaburzenia dysocjacyjne współwystępują z depresją lub lękiem. Leki, takie jak przeciwdepresyjne czy przeciwlękowe, mogą wspierać proces terapeutyczny, ale nie są główną metodą leczenia. Zjawisko tolerancji na leki może jednak ograniczać ich długotrwałą skuteczność, dlatego konieczna jest regularna ocena przebiegu leczenia.

Rola terapeuty w procesie leczenia

Doświadczony terapeuta odgrywa kluczową rolę w pracy z osobą cierpiącą na zaburzenia dysocjacyjne. Jego zadania obejmują:

• Stworzenie bezpiecznej i wspierającej atmosfery.
• Pomoc w zrozumieniu mechanizmów powstawania objawów.
• Wsparcie w integracji traumatycznych wspomnień z codziennym funkcjonowaniem.
• Nauczanie strategii radzenia sobie z objawami, takich jak techniki relaksacyjne czy mindfulness.

Podsumowanie

Dysocjacja to złożony mechanizm obronny, który w niektórych przypadkach może przerodzić się w poważne zaburzenie psychiczne. Choć objawy mogą być trudne do zrozumienia, odpowiednio prowadzona terapia pozwala na odzyskanie kontroli nad własnym życiem i poprawę jakości funkcjonowania. Kluczową rolę odgrywają tu psychoterapia, zaufanie do terapeuty oraz wnikliwa analiza indywidualnych potrzeb pacjenta. Świadomość istnienia tego rodzaju zaburzeń i ich wpływu na codzienne życie jest kluczowa dla skutecznej pomocy osobom dotkniętym tym problemem.

Jeśli doświadczasz objawów dysocjacji, nie zwlekaj z szukaniem pomocy. Wczesna interwencja może znacząco wpłynąć na skuteczność leczenia i powrót do równowagi psychicznej.

Zrób pierwszy krok ku lepszemu samopoczuciu – skontaktuj się z naszym psychologiem, który pomoże Ci zrozumieć i przezwyciężyć trudności związane z dysocjacją